Salep Nedir?
Orkide bitkilerinin tamamına “Sahlep” denilmekte ve Sahlep Bitkisinden elde edilen, içtiğimiz toz içeceğe ise “Salep” denilmektedir. Salep, Orchidaceae (orkideler) ailesinin birçok türünün toprak altı yumrularından elde edilen toz halidir.
Tel köklü otsu bir bitkidir. Salepgiller familyasından olan bu bitkinin toprak altı kökünde türüne bağlı olarak iki veya ikiden fazla yumru vardır, gövdesi dik ve silindir biçimindedir. Bitkinin çiçek bölümleri salkım veya başak şeklindedir. Salep bitkisinin kullanılan bölgesi köklerindeki toprak altı yumrulardır.
Salep Hakkında Bilinmesi Gerekenler:
Tarihi bulgular ve yazılara göre salep, binlerce yıl öncesinde dahi kullanılan tıbbi aromatik bitkiler içerisinde yer almaktadır. Salep orkideleri, orkidegiller ailesinin toprak altında yumru üreten ve yumrularından tıbbi amaçlar ile faydalanılan ekonomik değeri yüksek önemli bir grubudur.
Ülkemizde elli yıl öncesine kadar eczanelerde satılan, ortaokul ve liselerde öğrencilere dağıtılan bir üründür.
Doğal saf salepte çok keskin ve aroma yoktur. Hazır pratik saleplerdeki aroma doğal salebin aroması ile hiç alakası yoktur, yapay oluşturulmuş bir aromadır.
Piyasada var olan hazır pratik salep içeceklerinin içindekiler bölümü incelendiğinde değişik gıda maddelerinin, çözünen nişastaların kullanıldığı görülmektedir. Binde iki oranında yani 1000 gramda 2 gram kadar salep vardır. Salep aromalı diye satılan içeceklerin içinde hiç salep yoktur, dolgu maddelerinin dışında sadece salep aroması veren bazı kimyasallar vardır.
‘’Bucak salebi (orkidesi)’’ adında bir tür yoktur. Türkiye’de doğal olarak yayılış gösteren yaklaşık 170 orkide türü bulunuyor. Bu türlerin yaklaşık üçte biride endemik, yani yalnızca ülkemizde yetişiyor. Ticaret konu olan salep türleri içinde ‘’Bucak salebi (orkidesi)’’ diye bir tür yoktur. Orkide yumrularından elde edilen salebe ‘’Meşhur Bucak Salebi’’ denilmesinin nedeni bu ilçede çok sayıda salep tüccarının bulunmasındır. Sattıkları salep bucakta yetiştirilen salep olmayıp ticaretin gelişmesinden dolayı Türkiye’nin her tarafından sökülen, kurutulan salepler buradaki tüccarlara satılmasından kaynaklanmaktadır. Bucak Türkiye’de bu anlamda salep ticaretinin en yaygın olduğu ve salep fiyatını belirleyicisidir. Salebinin çok kaliteli olması ile alakası yoktur.
Salebin kalitesi ihtiva ettiği glikomannan miktarına göre belirlenir. İyi kalitede bir salebin %40 civarında glikomannan içermesi gerekir. Yumrulardaki nişasta oranı glikomanandan fazla ise ikinci kalite olarak değerlendirilir. 1 gr glikomannan 200 ml (bir fincan) su absorbe etme yeteneğindedir. Bu yetenek sayesinde sıcak içecek olan salebe kıvam dondurmaya sertlik vermektedir.
Kaliteli salebin 4-5 gramı 1 lt süte kıvam verebilmektedir. Gram fazlalaştıkça salebin kalitesi düşük demektir.
Salep Nerelerde Kullanılır?
Havaların soğumasıyla birlikte içmeye başladığımız salep sağlıklı bir içecek, aynı zamanda Maraş tipi dondurmanın imalinde vazgeçilmez bir hammaddedir. Özellikle dondurmanın kıvamının oluşmasında, erimesinin geciktirilmesinde ve lezzet kazanmasında önem arz eder. İçecek olarak tıbbı nitelik taşımaktadır. Bu nitelikler salebin kimyasal yapısına özellikle de türlere göre değişen glikomannan oranına bağlıdır. Salep, içecek olarak tüketilmesinin yanı sıra gıda ve ilaç sanayisinden kozmetiğe kadar uzanan pek çok alanda kullanılıyor. Ayrıca yoğurt, muhallebi, kek, kurabiye, sütlaç, baklava gibi hayal gücüne göre birçok tarifte kullanılabilir.
Üretim Detayı:
Toprak altında kalan yumrular toplanır. Yumrular yıkanır ve temizlenir. Genellikle su, bazı bölgelerde süt veya ayran ile 10 dakika kadar haşlanmaktadır. Haşlama işlemi salebin tohum özelliğini kaybetmesi içindir. Su haricindeki süt veya ayran ile haşlama salebin raf ömrünü azaltmaktadır. DAHA SONRA kurutma aşamasına geçilir. İpe dizilerek veya sererek güneşte kurutulur. Kuruma süresi hava şartları ve neme bağlı olarak 2-6 ay dır. Bu aşama sonrasında en iyi öğütme şekli geleneksel taş değirmenlerde yapılandır.
ORGANİK SALEP SICAK İÇECEK OLARAK HAZIRLANIŞI:
1 lt. ORGANİK SÜT. 4-5g ORGANİK SALEP (BİR ÇAY KAŞIĞI TEPELEME). TATLANDIRICI KULLANMAK İSTENİRSE BİR MİKTAR ORGANİK SÜZME BAL VEYA ORGANİK AGAVE ŞURUBU İLAVE EDİLEBİLİR. SÜT KAYNADIKTAN SONRA; KISIK ATEŞE ALINAN SALEBİMİZ SÜZGEÇ YARDIMIYLA YAVAŞ YAVAŞ TOZ OLARAK KAYNAMIŞ SÜTE İLAVE EDİLİR. ÇIRPICI YARDIMIYLA SÜREKLİ KARIŞTIRILIR. 15-20 DK PİŞİRİLİR. KIVAMA GELİNCE FİNCANA ALINIR. ÜZERİNE TERCİHE GÖRE ORGANİK TOZ TARÇIN VEYA ORGANİK ZENCEFİL İLAVE EDİLİR. AFİYET OLSUN.
ORGANİK SALEP KULLANILARAK ORGANİK DONDURMA YAPILIŞI:
İLK AŞAMADA İÇECEK HAZIRLANIŞINDAKİ ADIMLARI TAKİP EDİYORUZ. YALNIZ SALEP MİKTARI 8-10g YANİ 2 ÇAY KAŞIĞINA ÇIKARILMALIDIR. SALEP İLAVE EDİLDİKTEN SÜRE NE KADAR UZARSA DONDURMANIN KIVAMI VE KALİTESİ O KADAR ARTAR. PİŞİRME İŞLEMİ BİTTİĞİNDE ODA SICAKLIĞINDA SOĞUMAYA BIRAKILIR. SOĞUDUKTAN SONRA DERİN DONDURUCUYA ALINIR. 3-4 SAAT BEKLETİLİR. DONDURUCUDAN ÇIKARTILIP KARIŞTIRILIR. BU AŞAMADA TERCİHE GÖRE İSTENİLEN DONMUŞ ORGANİK MEYVELER BLENDERDEN GEÇİRİLEREK KATILABİLİR. (ORGANİK YABAN MERSİNİ, ARONYA VE GOJİ BERİ MEYVELERİNİ DONUK VE ORGANİK OLARAK FİRMAMIZDAN YAKINDA TEMİN EDEBİLECEKSİNİZ) KARIŞIM TEKRAR 1-2 SAAT BEKLETİLMEK İÇİN DERİN DONDURUCUYA ALINIR. ÇIKARILIP TEKRAR KARIŞTIRILIR. BU İŞLEME DONMA SÜRESİNE KADAR AYNI ZAMAN ARALIKLARIYLA DEVAM EDİLİR. AFİYET OLSUN.